وقتی اسم بلاکچین را می‌شنوید، شاید اولین چیزی که به ذهن‌تان برسد بیت کوین باشد. واقعیت هم این است که این دو واژه از هم جدایی‌ناپذیرند؛ چون بلاکچین همان فناوری‌ای است که بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال روی آن ساخته شده‌اند. اما بلاکچین فقط محدود به ارزهای دیجیتال نیست.
بلاکچین چیست به زبان ساده
به زبان ساده، بلاکچین یک دفترکل دیجیتال است که اطلاعات را به صورت عمومی و تغییرناپذیر ثبت می‌کند. تفاوتش با دفترهای سنتی این است که این دفتر نه در یک مکان، بلکه در هزاران کامپیوتر در سراسر دنیا نگهداری می‌شود. هر زمان یک تراکنش یا داده جدید ثبت می‌شود، همه نسخه‌ها هم‌زمان به‌روزرسانی می‌شوند.
برای همین است که بلاکچین پایه‌ی ارزهای دیجیتال شد. اگر مقاله «ارز دیجیتال چیست» را بخوانید، متوجه می‌شوید که بلاکچین ستون فقرات این دارایی‌های جدید است.
بهترین تعریف برای بلاک چین چیست؟
یکی از ساده‌ترین تعاریف بلاکچین این است که آن را مانند یک دفتر کل توزیع‌شده (Distributed Ledger) تصور کنیم.
منظور این است که بلاکچین مانند دفتر حسابداری بزرگی است که تمام تراکنش‌ها و اطلاعات در صفحات آن نوشته می‌شود، اما به جای نگهداری این دفتر در گاوصندوق یک بانک یا سازمان مرکزی، نسخه‌های متعددی از آن بین همه اعضای شبکه توزیع شده است.
هر عضو شبکه یک نسخه از این دفتر دارد و با هر بار ثبت تراکنش جدید، تمام نسخه‌ها با هم به‌روزرسانی می‌شوند. هیچ کس به تنهایی مالک و کنترل‌کننده این دفتر نیست و همه اعضا با هم صحت آن را تضمین می‌کنند.
آیا بلاکچین همان بیت‌کوین است؟
خیر. بلاکچین فناوری زیرساختی است و بیت‌کوین یکی از محصولات حاصل از این فناوری. بلاکچین را می‌توان به یک سیستم‌عامل تشبیه کرد و بیت‌کوین یک اپلیکیشن روی آن. بیت‌کوین اولین کاربرد بلاکچین بود که نقش یک پول دیجیتال غیرمتمرکز را دارد. اما بلاکچین محدود به بیت‌کوین نیست – امروز صدها ارز دیجیتال دیگر (اتریوم، دوج‌کوین، کاردانو و…) و همچنین کاربردهای غیرف مالی (مثل قراردادهای هوشمند، ثبت اسناد و…) بر پایه بلاکچین ساخته شده‌اند.
پس همه ارزهای دیجیتال از بلاکچین استفاده می‌کنند ولی خود بلاکچین کاربردهای فراتر از ارز دیجیتال دارد. به بیان دیگر، بیت‌کوین = یکی از محصولات بلاکچین.
تاریخچه کوتاه بلاکچین
ایده‌ی ثبت دیجیتال امن داده‌ها از دهه ۱۹۹۰ مطرح بود، اما نقطه عطف در سال ۲۰۰۸ بود که فرد ناشناسی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو مقاله بیت کوین را منتشر کرد. او از بلاکچین برای حل یک مشکل بزرگ استفاده کرد: چگونه پول دیجیتال بسازیم که دوباره خرج نشود؟
بیت کوین اولین نمونه‌ی موفق بلاکچین بود. بعد از آن، پروژه‌های دیگری شکل گرفتند. مثلاً اتریوم در سال ۲۰۱۵ مفهوم قرارداد هوشمند را معرفی کرد و نشان داد که بلاکچین فقط برای پول نیست، بلکه می‌تواند بستر برنامه‌ها و خدمات غیرمتمرکز باشد. اینجا بود که اصطلاحاتی مثل nft، ایردراپ و دیفای وارد فرهنگ ارزهای دیجیتال شدند.
جایگاه بلاکچین در ارزهای دیجیتال
امروز بلاکچین بستر اصلی صدها نوع ارز دیجیتال است. بعضی از آن‌ها ارزش ثابتی دارند و با نام استیبل کوین شناخته می‌شوند. بعضی دیگر جنبه‌ی سرگرمی و موج‌های اجتماعی دارند که به آن‌ها میم کوین می‌گویند. در هر صورت، بدون بلاکچین هیچ‌یک از این دارایی‌ها قابل وجود نداشتند.
اگر علاقه‌مند باشید درباره تفاوت‌های بیت کوین و آلت کوین‌ها بدانید یا بخواهید یاد بگیرید چه کیف پولی برای ارز دیجیتال خوب است؟، دانستن پایه‌های بلاکچین به شما کمک می‌کند تصمیمات بهتری بگیرید.
بلاکچین چگونه کار می‌کند؟
در ظاهر، بلاکچین فقط یک دفتر دیجیتال است. اما پشت پرده‌ی آن یک ساختار هوشمند و دقیق قرار دارد که باعث می‌شود این دفتر امن، غیرقابل تغییر و مورد اعتماد باشد. برای اینکه بفهمیم بلاکچین چگونه کار می‌کند، باید با چند مفهوم کلیدی آشنا شویم: بلوک، هش، گره (نود)، ماینر و کلیدهای رمزنگاری.
بلوک چیست؟
همان‌طور که از نام بلاکچین مشخص است، این فناوری از بلوک‌هایی تشکیل شده که مثل حلقه‌های یک زنجیر به هم وصل شده‌اند. هر بلوک یک بسته‌ی اطلاعاتی است. برای مثال:
- فهرستی از تراکنش‌ها (مثلاً انتقال بیت کوین یا هر توکن دیگر)
- زمان ثبت تراکنش‌ها
- کدی به نام «هش» که بلوک را منحصربهفرد می‌کند
- اشاره به بلوک قبلی (هش بلوک قبل)
به خاطر همین ساختار، اگر کسی بخواهد اطلاعات یک بلوک قدیمی را تغییر دهد، تمام بلوک‌های بعدی هم باید تغییر کنند. این کار آن‌قدر سخت و پرهزینه است که در عمل غیرممکن می‌شود.
هش (Hash) چیست؟
هش مثل یک اثر انگشت دیجیتال است. وقتی اطلاعاتی مثل تراکنش‌ها را وارد یک فرمول ریاضی خاص می‌کنیم، خروجی آن یک رشته‌ی منحصربهفرد از حروف و اعداد خواهد بود. اگر حتی یک نقطه در اطلاعات تغییر کند، خروجی کاملاً متفاوت می‌شود.
در بلاکچین، هش هر بلوک به بلوک بعدی متصل است. این زنجیره‌ی هش‌ها باعث می‌شود بلاکچین تغییرناپذیر باشد. چون تغییر یک بلوک به معنای تغییر همه‌ی بلوک‌های بعدی است.
گره (Node) یا نود چیست؟
شبکه بلاکچین از هزاران کامپیوتر تشکیل شده است که به آن‌ها گره یا نود می‌گویند. هر نود یک نسخه کامل از بلاکچین را ذخیره می‌کند. وقتی یک تراکنش جدید انجام می‌شود، به همه‌ی این نودها ارسال می‌شود. آن‌ها بررسی می‌کنند که تراکنش معتبر است یا نه (مثلاً فرستنده واقعاً موجودی کافی دارد یا خیر).
این ساختار توزیع‌شده باعث می‌شود که بلاکچین هیچ نقطه‌ی مرکزی نداشته باشد. اگر حتی صدها نود از کار بیفتند، شبکه همچنان به کار خود ادامه می‌دهد.
ماینرها چه نقشی دارند؟
در بلاکچین‌هایی مثل بیت کوین، گروه خاصی از نودها به نام ماینر وظیفه‌ی تأیید تراکنش‌ها و ساخت بلوک‌های جدید را دارند. ماینرها با قدرت پردازش کامپیوترهایشان معماهای ریاضی پیچیده‌ای را حل می‌کنند. هر کسی که زودتر جواب درست را پیدا کند، می‌تواند یک بلوک جدید بسازد و آن را به زنجیره اضافه کند. در ازای این کار، پاداش دریافت می‌کند که معمولاً شامل مقداری ارز دیجیتال تازه تولیدشده (مثل بیت کوین) و کارمزد تراکنش‌هاست.
این فرآیند به نام استخراج یا ماینینگ شناخته می‌شود. اگر بخواهید بیشتر درباره‌ی این موضوع بدانید، مطالعه مقاله‌ی «ماینر» می‌تواند دید بهتری به شما بدهد.
کلید عمومی و کلید خصوصی
در بلاکچین خبری از کارت ملی یا شماره حساب بانکی نیست. هویت افراد با چیزی به نام کلید عمومی و کلید خصوصی تعریف می‌شود.
- کلید عمومی شبیه شماره حساب است. هر کسی می‌تواند آن را بداند و به شما پول ارسال کند.
- کلید خصوصی شبیه رمز عبور است. این کلید فقط در اختیار شماست و با آن تراکنش‌ها را امضا می‌کنید. اگر کلید خصوصی‌تان را از دست بدهید، دارایی‌تان را برای همیشه از دست خواهید داد.
این سیستم باعث می‌شود هر کس مالک واقعی دارایی‌های خودش باشد، بدون اینکه نیازی به اعتماد به بانک یا موسسه‌ای داشته باشد.
روند ثبت یک تراکنش در بلاکچین
برای اینکه موضوع روشن‌تر شود، بیایید یک تراکنش ساده را مرور کنیم:
۱. شما می‌خواهید ۱ واحد بیت کوین به دوستتان بفرستید.
۲. کیف پول دیجیتال شما یک تراکنش ایجاد می‌کند و با کلید خصوصی‌تان آن را امضا می‌کند.
۳. تراکنش به شبکه ارسال می‌شود و بین نودها پخش می‌شود.
۴. ماینرها تراکنش شما را بررسی کرده و آن را در یک بلوک جدید قرار می‌دهند.
5. بلوک جدید ساخته می‌شود و به زنجیره متصل می‌گردد.
6. دوست شما می‌تواند در کیف پول خود ببیند که تراکنش تأیید شده است.
این کل فرآیند ممکن است چند دقیقه طول بکشد، بسته به نوع شبکه و میزان شلوغی آن.
ویژگی‌ها و مزایای بلاکچین
بلاکچین فقط یک دفتر دیجیتال نیست؛ بلکه ساختاری دارد که باعث شده به یکی از مهم‌ترین فناوری‌های قرن حاضر تبدیل شود. مهم‌ترین ویژگی‌ها و مزایای آن عبارت‌اند از:
غیرمتمرکز بودن
بزرگ‌ترین تفاوت بلاکچین با سیستم‌های سنتی همین است. در بانک‌ها و سازمان‌های معمولی، یک نهاد مرکزی مسئول ثبت و نگهداری اطلاعات است. اما در بلاکچین، همه‌ی اعضای شبکه دفتر را با هم نگهداری می‌کنند. همین غیرمتمرکز بودن باعث می‌شود هیچ کس به‌تنهایی نتواند کنترل یا دستکاری کند.
شفافیت
در بلاکچین‌های عمومی مثل بیت کوین یا اتریوم، همه می‌توانند تراکنش‌ها را ببینند. البته هویت افراد آشکار نمی‌شود، اما آدرس‌ها و مقادیر منتقل‌شده قابل مشاهده‌اند. این شفافیت جلوی تقلب و فساد را می‌گیرد.
امنیت بالا
استفاده از رمزنگاری پیشرفته و زنجیره‌ی هش‌ها باعث شده بلاکچین در برابر تغییر یا جعل بسیار مقاوم باشد. حتی اگر کسی بخواهد تقلب کند، باید اکثریت شبکه را تحت کنترل بگیرد که در عمل امکان‌پذیر نیست.
تغییرناپذیری
وقتی یک تراکنش در بلاکچین ثبت شود و چند بار تأیید بگیرد، دیگر قابل تغییر یا حذف نیست. این ویژگی به کسب‌وکارها و کاربران اطمینان می‌دهد که داده‌ها پایدار خواهند ماند.
حذف واسطه‌ها
در بلاکچین نیازی به بانک، کارگزار یا سازمان واسطه نیست. کاربران می‌توانند مستقیم با هم تعامل داشته باشند. این موضوع هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و سرعت را بالا میبرد.
قابلیت برنامه‌ریزی
با پیدایش قراردادهای هوشمند، بلاکچین فراتر از انتقال پول رفته است. حالا می‌توانیم توافق‌هایی بنویسیم که به صورت خودکار و بدون دخالت انسان اجرا شوند. این فناوری زمینه‌ساز پروژه‌هایی مثل DeFi و nft شد.
محدودیت‌ها و چالش‌های بلاکچین
البته هیچ فناوری بی‌نقص نیست. بلاکچین هم مشکلاتی دارد که هنوز به‌طور کامل حل نشده‌اند:
مقیاس‌پذیری پایین
شبکه‌هایی مثل بیت کوین فقط تعداد محدودی تراکنش در ثانیه پردازش می‌کنند. این در مقایسه با سیستم‌های بانکی سنتی بسیار پایین است. راهکارهایی مثل شبکه لایتنینگ یا بلاکچین‌های نسل جدید در حال آزمایش هستند تا این مشکل رفع شود.
مصرف انرژی
استخراج در شبکه‌های اثبات کار مانند بیت کوین به انرژی زیادی نیاز دارد. همین موضوع باعث نگرانی‌های زیست‌محیطی شده است. به همین دلیل بسیاری از بلاکچین‌ها به سمت الگوریتم اثبات سهام حرکت کرده‌اند.
کارمزد بالا در زمان شلوغی
وقتی تعداد تراکنش‌ها زیاد می‌شود، کارمزدها هم بالا می‌روند. این موضوع در شبکه‌هایی مثل اتریوم بارها تجربه شده است.
نبود قوانین شفاف
بلاکچین و ارزهای دیجیتال در بسیاری از کشورها هنوز چارچوب قانونی مشخصی ندارند. همین موضوع باعث سردرگمی کاربران و شرکت‌ها می‌شود.
احتمال سوءاستفاده
به دلیل ناشناس بودن نسبی تراکنش‌ها، برخی افراد از بلاکچین برای فعالیت‌های غیرقانونی استفاده می‌کنند. هرچند شفافیت شبکه کمک می‌کند تا بسیاری از این فعالیت‌ها ردیابی شود.
جدول مقایسه بلاکچین و سیستم‌های سنتی
| ویژگی | بلاکچین | سیستم‌های سنتی (مثلاً بانک) |
|---|---|---|
| نوع مدیریت | غیرمتمرکز، توزیع‌شده | متمرکز، تحت کنترل یک نهاد |
| شفافیت | بالا، همه می‌توانند ببینند | پایین، فقط مسئولان دسترسی دارند |
| تغییرپذیری | غیرقابل تغییر | قابل تغییر یا حذف توسط سازمان |
| امنیت | مبتنی بر رمزنگاری و اجماع | مبتنی بر اعتماد به نهاد مرکزی |
| هزینه و کارمزد | معمولاً کمتر | بیشتر به‌ویژه در انتقال بین‌المللی |
| سرعت | بسته به شبکه، از چند ثانیه تا چند دقیقه | معمولاً چند ساعت تا چند روز |
| دسترسی | جهانی و بدون مرز | محدود به قوانین و مرزهای جغرافیای |
انواع بلاکچین
بلاکچین‌ها همه یکسان نیستند. بر اساس ساختار و سطح دسترسی، می‌شه اون‌ها رو به چند دسته تقسیم کرد:
بلاکچین عمومی (Public)
این نوع بلاکچین برای همه بازه. هر کسی می‌تونه به شبکه وصل بشه، تراکنش بفرسته یا حتی به عنوان ماینر و اعتبارسنج فعالیت کنه. نمونه‌ی بارزش بیت کوین و اتریوم هستن.
- مزایا: شفافیت کامل، غیرمتمرکز بودن واقعی، مقاومت در برابر سانسور.
- معایب: سرعت پایین‌تر و مصرف انرژی بالا (در مدل اثبات کار).
بلاکچین خصوصی (Private)
اینجا فقط افراد یا سازمان‌های مشخص اجازه دسترسی دارن. این مدل بیشتر برای شرکت‌ها و بانک‌ها کاربرد داره.
- مزایا: سرعت بالاتر، کنترل بیشتر روی داده‌ها.
- معایب: تمرکزگرایی، نیاز به اعتماد به نهاد کنترل‌کننده.
بلاکچین کنسرسیومی (Consortium)
ترکیبی از عمومی و خصوصی. چند سازمان بزرگ شبکه رو با هم مدیریت می‌کنن. مثلاً چند بانک یا شرکت لجستیکی.
- مزایا: تقسیم کنترل بین چند نهاد، امنیت بیشتر نسبت به خصوصی.
- معایب: هنوز هم کاملاً غیرمتمرکز نیست.
بلاکچین هیبرید (Hybrid)
ترکیبی انعطاف‌پذیر که بخشی از داده‌ها عمومی و بخشی خصوصی نگهداری می‌شه. مناسب برای پروژه‌هایی که نیاز به شفافیت و در عین حال محرمانگی دارن.
کاربردهای بلاکچین
فناوری بلاکچین مثل اینترنت، فقط به یک حوزه محدود نیست. در ادامه چند مورد مهم رو مرور می‌کنیم:
ارزهای دیجیتال
اولین و شناخته‌شده‌ترین کاربرد بلاکچین، ارزهای دیجیتال بودن. بیت کوین و هزاران آلت کوین دیگر روی همین فناوری ساخته شدن. بعضی از این ارزها مثل استیبل کوین‌ها ارزش ثابتی دارن، بعضی هم مثل میم کوین بیشتر جنبه سرگرمی و جامعه‌محور دارن.
قراردادهای هوشمند
شبکه‌هایی مثل اتریوم این امکان رو فراهم کردن که قراردادها به صورت کد نوشته بشن و بدون نیاز به وکیل یا ناظر، به طور خودکار اجرا بشن. این قراردادها پایه‌ی شکل‌گیری پروژه‌های DeFi و همچنین nft بودن.
مدیریت زنجیره تأمین
کالاها از تولید تا مصرف در چند مرحله جابه‌جا می‌شن. بلاکچین کمک می‌کنه تمام این مراحل شفاف و قابل ردیابی باشه. مثلاً می‌شه فهمید یک محصول غذایی دقیقاً از چه مزرعه‌ای اومده و در چه شرایطی حمل شده.
احراز هویت و مدارک دیجیتال
یکی از مشکلات بزرگ دنیای دیجیتال جعل هویت و مدارکه. بلاکچین این امکان رو می‌ده که مدارک معتبر و غیرقابل تغییر روی یک دفترکل ثبت بشن. کاربر هم کنترل داره که چه کسی به اطلاعاتش دسترسی داشته باشه.
سلامت و پزشکی
پرونده‌های پزشکی می‌تونن روی بلاکچین ثبت بشن تا همواره دقیق و کامل باقی بمونن. اینطوری بیمار می‌تونه مطمئن باشه سوابقش گم نمی‌شن و پزشکان مختلف هم به داده‌های درست دسترسی دارن.
رأی‌گیری دیجیتال
یکی دیگه از کاربردهای جذاب بلاکچین، برگزاری انتخابات الکترونیکه. چون رای‌ها تغییرناپذیر ثبت می‌شن و امکان تقلب تقریباً از بین می‌ره.
درآمد از بلاکچین
یکی از سوالات پرتکرار کاربران اینه که چطور می‌شه از بلاکچین درآمد داشت؟
راه‌های مختلفی وجود داره:
- ماینینگ: استخراج ارزهایی مثل بیت کوین. البته امروز نیاز به دستگاه‌های قوی و برق ارزون داره.
- استیکینگ: قفل کردن دارایی در شبکه‌های اثبات سهام و گرفتن سود.
- سرمایه‌گذاری و ترید: خرید و فروش انواع ارز دیجیتال در صرافی‌ها. البته ریسک بالایی داره و بهتره قبلش آموزش ببینید (برای شروع می‌تونید مقاله «چگونه تریدر شویم» رو بخونید).
- ایردراپ‌ها: بعضی پروژه‌ها برای معرفی خودشون، توکن رایگان بین کاربران توزیع می‌کنن. دنبال کردن فرصت‌های ایردراپ می‌تونه سودآور باشه.
- NFT و بازی‌های بلاکچینی: ساخت یا خرید و فروش آثار دیجیتال و آیتم‌های بازی.
جدول نمونه کاربردهای بلاکچین
| حوزه | نمونه کاربرد | توضیح کوتاه |
|---|---|---|
| مالی | بیت کوین، استیبل کوین‌ها | انتقال ارزش بدون واسطه |
| هنر و سرگرمی | nft | مالکیت دیجیتال آثار و آیتم‌ها |
| لجستیک | رهگیری کالا | شفافیت در زنجیره تأمین |
| سلامت | پرونده پزشکی | ذخیره امن و غیرقابل تغییر داده‌های بیماران |
| دولت و انتخابات | رأی‌گیری | جلوگیری از تقلب و شفافیت انتخاباتی |
مقایسه بلاکچین با سیستم‌های سنتی
برای اینکه درک کنیم بلاکچین چه تغییری ایجاد کرده، خوبه اون رو با سیستم‌های مالی سنتی مثل بانک‌ها مقایسه کنیم:
- تمرکز در برابر عدم تمرکز: بانک‌ها همه‌چیز رو در یک مرکز کنترل می‌کنن. بلاکچین بین همه‌ی اعضا توزیع شده و هیچ نهاد مرکزی وجود نداره.
- ساعات کاری: بانک‌ها محدود به روزهای کاری هستن، اما بلاکچین ۲۴ ساعته و بدون تعطیلی فعاله.
- کارمزد: انتقال پول بین‌المللی در بانک‌ها گرونه، ولی در بلاکچین معمولاً هزینه کمتره (البته بسته به نوع شبکه).
- شفافیت: در بلاکچین همه‌ی تراکنش‌ها قابل مشاهده هستن. در بانک‌ها فقط خود سازمان به داده‌ها دسترسی داره.
- اعتماد: در بانک‌ها باید به نهاد مرکزی اعتماد کنیم. در بلاکچین این اعتماد به الگوریتم‌ها و اجماع کاربران منتقل شده.
آینده بلاکچین
بلاکچین تازه در ابتدای راهه. آینده‌ی این فناوری می‌تونه بسیار گسترده‌تر از امروز باشه:
- گسترش وب ۳: اینترنت غیرمتمرکز که داده‌ها تحت کنترل خود کاربران باشه.
- توکنیزه شدن دارایی‌ها: از ملک و طلا گرفته تا سهام، همه می‌تونن به شکل توکن روی بلاکچین عرضه بشن.
- پذیرش توسط دولت‌ها: بعضی کشورها در حال بررسی انتشار ارز دیجیتال ملی هستن.
- همگرایی با هوش مصنوعی و اینترنت اشیا: دستگاه‌ها و الگوریتم‌ها می‌تونن بر بستر بلاکچین با هم تعامل کنن.
- کاهش مشکلات فعلی: شبکه‌های جدیدتر در حال رفع مشکلاتی مثل مقیاس‌پذیری و کارمزد بالا هستن.
سوالات متداول درباره بلاکچین
بلاکچین چیست به زبان ساده؟
بلاکچین یک دفتر دیجیتال توزیع‌شده‌ست که بین همه‌ی اعضای شبکه به اشتراک گذاشته می‌شه. هر تراکنش جدید در همه‌ی نسخه‌ها ثبت می‌شه و به همین دلیل تغییر یا تقلب تقریباً غیرممکنه.
بهترین تعریف برای بلاکچین چیست؟
بلاکچین سیستمی برای ثبت داده‌ها در قالب بلوک‌های به‌هم‌پیوسته‌ست که امنیت و شفافیت رو بدون نیاز به نهاد مرکزی تضمین می‌کنه.
بلاکچین چه کاربردی دارد؟
از ارزهای دیجیتال مثل بیت کوین و آلت کوین‌ها گرفته تا قراردادهای هوشمند، nft، مدیریت زنجیره تأمین، رأی‌گیری دیجیتال و حتی سلامت.
هدف بلاکچین چیست؟
ایجاد اعتماد بدون نیاز به واسطه. بلاکچین می‌خواد تراکنش‌ها رو سریع‌تر، ارزان‌تر و امن‌تر کنه.
درآمد از بلاکچین چگونه است؟
راه‌های مختلفی وجود داره: ماینینگ، استیکینگ، سرمایه‌گذاری روی انواع ارز دیجیتال، شرکت در ایردراپ‌ها، خرید و فروش nft و حتی یاد گرفتن ترید (برای شروع مقاله «چگونه تریدر شویم» رو ببینید).
آیا بلاکچین امن است؟
شبکه‌های بزرگ بلاکچین مثل بیت کوین و اتریوم بسیار امن طراحی شدن. تنها راه نفوذ به اون‌ها حمله ۵۱ درصدیه که در عمل غیرممکنه.
جمع‌بندی
در این مقاله دیدیم که بلاکچین چیست، چطور کار می‌کنه، چه مزایا و چالش‌هایی داره و چرا آینده‌ی روشنی براش پیش‌بینی می‌شه.
بلاکچین مثل اینترنت در سال‌های اولیه‌ست؛ هنوز همه‌گیر نشده، اما پتانسیلش انقلابی در اقتصاد، سیاست، سلامت و زندگی روزمره‌مونه.
اگر تازه وارد دنیای ارزهای دیجیتال شدین، پیشنهاد می‌کنم علاوه بر این مقاله، حتماً سراغ مطالب دیگه مثل اصطلاحات ارز دیجیتال، [چه کیف پولی برای ارز دیجیتال خوب است؟ و [چگونه تریدر شویم برید تا تصویر کامل‌تری از این حوزه داشته باشید.
